Dat zeg ik niet, maar vertelt de 48-jarige succesvolle presentatrice Linda de Mol in een interview met het AD. De economische crisis heeft in huize De Mol nog niet echt toegeslagen en dat zet Linda aan het denken. “Ik geneer me in deze tijd wel eens voor wat ik heb”, zegt ze. “Dat het financieel goed met mij gaat, terwijl anderen het zwaar hebben.”
Het gaat mij natuurlijk niet om Linda de Mol, maar om het gevoel ‘schaamte’: wat is dat voor een gevoel en hoe gaan wij daar mee om??
Schaamte is voor menigeen een negatief gevoel, gekoppeld aan een tekort dat je ervaart of aan het tekort geschoten voelen. Bijvoorbeeld: je ervaart een ‘tekort’ aan schoonheid omdat je je lichaam niet mooi vindt. Of: schaamte met betrekking tot je relatie tot jouw kinderen: ik heb ze te weinig liefde of aandacht gegeven. Je kunt je natuurlijk ook schamen voor jouw kind: “ze doet dingen die het daglicht niet kunnen verdragen”. Verder wordt schaamte gevoeld in de werksituatie: een project is mislukt en je schaamt je over de manier waarop jij daar aan hebt bijgedragen. Of je bent gepasseerd bij een recente promotie ronde. Ook hier geldt dat er sprake is van een tekort: aan gewenst succes en aan gewenste waardering.
In mijn coachingsgesprekken komt het gevoel schaamte bij tijd en wijle aan de orde. Samen met de coachee proberen wij dan dichtbij de kern van dit gevoel te komen: wat leer ik over mijzelf dat ik mij schaam en wat ga ik meer of anders doen??
Het onderstaande schema (zie ook in het artikel: 2 polen) helpt om een en ander te duiden.
ACT
Vanuit de ACT counselingsbenadering (zie mijn blog over Russ Harris) wordt aangegeven dat je de kunst kan verstaan om ‘los te komen’ van, alsmede een meer accepterende houding kan ontwikkelen ten opzichte van allerlei onplezierige of negatieve gedachtes. Daarenboven kunnen wij leren om (steeds meer) te leven vanuit voor ons relevante waarden.
Valse schaamte.
De gedachte: ‘ik schaam mij voor mijzelf’ kan ingegeven zijn door een sterk ‘outside in’ denken: ik beoordeel mijzelf negatief omdat ik niet voldoe aan wat (ik denk) dat anderen van mij verwachten. Iemand die zich vanuit deze reflectie schaamt, ervaart naar mijn idee meer valse dan authentieke schaamte. Er is met name sprake van een te sterke afhankelijkheid van de (geprojecteerde) beoordelende blik van anderen. De persoon in kwestie kan leren om die ‘externe stemmetjes’ te relativeren en zich veel meer te focussen op wat hij/zij zichzelf waard acht: wie ben ik en wie wil ik zijn in mijn eigen ogen?
Authentieke schaamte
De gedachte: ‘ik schaam mij voor mijzelf’ kan ook ingegeven zijn door een sterk ‘inside out’ denken. Ik schaam mij omdat ik niet voldoe aan wat ik van mijzelf verwacht in het licht van mijn eigen waarden. Voorbeelden: Ik werk alleen maar en geef nauwelijks aandacht aan mijn kinderen; of: ik heb mijn partner eeuwige trouw beloofd, maar flikflooi erop los met andere mannen. Met andere woorden: ik doe niet waar ik voor sta!! Dit is volgens mij een authentiek schaamtegevoel, omdat je met recht tekortschiet in het waarmaken van wat je zelf als waardevol heb bepaald. In meer brede zin geldt natuurlijk dat er soms conflicterende waarden zijn (én carrière maken én een goede vader zijn) of dat je voor jezelf waarden geformuleerd hebt die zo moeilijk in acties/gedrag om te zetten zijn, dat je je dientengevolge al snel schaamt voor het niet voldoen aan jouw waarden.)
Is er sprake van authentieke schaamte, dan is het wenselijk om de voor jezelf geformuleerde waarden weer eens kritisch te toetsen op hun zinvolheid en haalbaarheid. Om vervolgens de bereidheid te tonen om ze in concreet gedrag waar te maken.
(Hoe moeten we nu het schaamtegevoel van Linda de Mol typeren??)
(je kunt je abonneren via de rss feed rechtsboven aan de pagina)
