Denkfouten (1)………..cognitieve dissonantie

Recentelijk stuitte ik op een interessant en leesbaar boek: Rolf Dobelli schreef “de kunst van het heldere denken”. Hij verhaalt over het gegeven dat mensen ‘denkfouten’ maken en wel op een systematische manier. In volgende blogs ga ik telkens dieper in op een bepaalde denkfout en link ik dit aan een coachingsaanpak. Waarom? Omdat ik altijd al gefascineerd ben  geweest door het fenomeen dat mensen ‘onbedoeld en ongewild” hun eigen ongeluk creëren en/of in stand houden. Dobelli verwoordt het als volgt: inzicht in denkfouten is een ‘verzekering’ tegen zelfveroorzaakt ongeluk.

COGNITIEVE DISSONANTIE

Een bekende en veel voorkomende denkfout van mensen heet: cognitieve dissonantie. Bijvoorbeeld: je hebt je best gedaan om je goed voor te bereiden op een sollicitatie, je voert een goed sollicitatiegesprek, en:…..je wordt vervolgens afgewezen. In plaats van bijvoorbeeld te onderzoeken wat hierbij een belangrijke rol speelde en ervan te leren, gebeurt het volgende: je gaat snel relativeren: “ach, die baan was toch niet zo heel leuk, het was te ver weg, of: ik heb toch liever een andersoortige job”! Je verzint een leugentje om bestwil om jezelf tevreden te stellen. Dit is een voorbeeld van cognitieve dissonantie: je houdt jezelf wat voor de gek.

In de video is te zien dat de vos er niet in slaagt om de door hem begeerde druiven te bemachtigen. En wat doet hij in reactie op deze tegenslag ?

RET: een ABC schema

Het gedachtegoed van de RET: rationeel Emotieve Therapie wordt veelvuldig ingezet om mensen te helpen om: 1) rationeler (=realistischer) te laten denken; 2) de ‘juiste’ of ‘normale’ gevoelens op het juiste moment te laten ervaren: bijvoorbeeld je teleurgesteld voelen als je niet krijgt wat je graag wilde. En: 3) ‘passend’ gedrag vertonen dat effectief bijdraagt aan persoonlijk welzijn of psychische gezondheid. Met behulp van een zgn. ABC schema kan een denkfout getackeld worden.

Met betrekking tot de coachee die de felbegeerde baan aan zich voorbij zag gaan, geldt dat zijn emotionele reactie en zijn gedrag niet ‘normaal’ en ‘passend’ zijn. Onbedoeld doet hij zichzelf tekort als gevolg van ingesleten belemmerende overtuigingen waarvan hij zich niet bewust is. Als coach ga ik de gebeurtenis/situatie: A, zijn overtuigingen/denkfouten: B en zijn emoties en gedrag: C in kaart te brengen.

A staat voor Activerende gebeurtenis (feiten); afgewezen voor baan
B staat voor je cognities of opvattingen (Beliefs); het is niet aan de sollicitant om een werkgever te kapittelen op een afwijzing

ik krijg toch geen eerlijk antwoord!

C staat voor Consequentie (emoties en gedrag); hoe voelt het: opgelucht, vlak

wat voor actie: geen= lijdzaam en relativerend gedrag

 

A: Allereerst benoemen we de situatie: wat houdt de baan in en wat heeft hij gedaan om die baan te bemachtigen. En: wat is er vervolgens gebeurd?

Vervolgens gaan we eerst naar C: wat voor emotionele consequenties/gevolgen heeft die afwijzing op hem? En: wat was zijn gedrag/keuze? In het bovenstaande voorbeeld van het ‘loopbaanblauwtje’ is de coachee niet boos of teleurgesteld, wat ‘passend’ zou zijn geweest; eerder is hij wat opgelucht en vlak: ik laat mijzelf niet gek maken door zo’n afwijzing! Hij heeft ook geen acties ondernomen na het negatieve bericht.

Tot slot Bbrengen we zijn irrationele opvattingen c.q. zijn belemmerende overtuigen in kaart: Enkele daarvan: “ik krijg toch geen eerlijk antwoord”, of: “het is niet aan de sollicitant om een werkgever te kapittelen op een afwijzing” en tot slot: “mijn inspanning heeft toch geen effect!”

Is het waar??

De denkfouten ofwel de belemmerende overtuigingen van de coachee zorgen ervoor dat hij zich niet inspant om, ten behoeve van zijn eigen levensgeluk, iets te doen in reactie op de afwijzing. De afgewezen sollicitant legitimeert zijn geringe actiebereidheid met overtuigingen die volgens hem ‘waar’ zijn. Maar: is dat wel zo? In het kader van de coaching bevraag ik de coachee op het waarheidsgehalte van zijn overtuigingen: bijvoorbeeld: weet jij 100% zeker dat je geen eerlijk antwoord krijgt? en: heb jij concrete ervaringen dat jouw inspanningen niet lonen? Deze bevraging helpt de coachee enerzijds om te snappen dat hij zichzelf met irrationele overtuigingen wat voor de gek houdt. Anderzijds kan op tafel komen dat hij reageert vanuit ‘oude en ingesleten’ thema’s: bijvoorbeeld zijn angst om de confrontatie aan te gaan of zijn behoefte aan waardering.

Verankering van nieuw gedrag

Als de coachee los gekomen is van zijn denkfouten, is het nuttig om opnieuw stil te staan bij de afwijzing en te benoemen wat hij nu voelt en wat hij anders zou willen doen. Vervolgens is het de kunst om samen met de coachee versterkende overtuigingen te formuleren die hem helpen om dit nieuwe gedrag te tonen. In dit geval zou hij het volgende kunnen ‘bedenken’: “contact opnemen en door middel van goed doorvragen, leidt in ieder geval tot meer duidelijkheid over mijn afwijzing”. Of: informatie over mijn afwijzing kan mij helpen om effectiever te solliciteren. Teneinde nieuwe overtuigingen en nieuw gedrag te verankeren in de persoon, is het belangrijk dat de coachee met behulp van een logboekje reflecteert op zijn inspanningen. Vooral het koesteren van ‘succesmomenten’ is wezenlijk: de ‘emotionele winst’ van nieuw gedrag moet worden binnen gehaald: …Yesss het is mij gelukt, dat smaakt naar meer!!!!!

Leave a Reply

  

  

  

casino internet